Եղնիկը. Ավետիք Իսահակյան

«Մի անգամ իմ բարեկամ մի որսորդ մեր հանդի անտառուտ սարերից մի եղնիկ նվեր բերեց երեխաներիս համար»:
Այսպես սկսեց ընկերս աշնանային մի երեկո, երբ նստած միասին նրա պատշգամբում, հիացած նայում էինք հեքիաթական վերջալույսով վառվռուն սարերին, որոնց վրա մակաղած հոտերի նման մեղմորեն հանգչում էին ոսկեգեղմ անտառները:

«Այդ մի մատաղ ու խարտյաշ եղնիկ էր, խորունկ, սև ու ջինջ աչքերով, որ ծածկվում էին երկայն, նուրբ թարթիչների տակ:
Կամաց-կամաց մեր վրա սովորեց նա. էլ չէր փախչում, չէր վախենում մեզնից. մանավանդ շա՜տ մտերմացել էր երեխաներիս հետ. նրանց հետ միասին վազվզում էր պարտեզում, նրանց հետ ճաշում էր, նրանց հետ քնում:
Մի բան ինձ շատ էր զարմացնում: Եղնիկը թեև այնպես ընտելացել էր մեզ, սովորել էր մեր տանն ու դռանը, բայց մեկ-մեկ մեզնից թաքուն բարձրանում էր այս պատշգամբը և ուշագրավ, լռիկ նայում էր հեռու` անտառներով փաթաթված սարերին. ականջները լարած խորասույզ լսում էր անտառների խուլ ու անդուլ շառաչը, որ երբեմն ուժեղանում էր, երբեմն բարականում` նայելով հովերի թափին: Նայում էր նա այնպե՜ս անթարթ և այնպե՜ս ինքնամոռաց, որ երբ պատահում էր բարձրանում էի պատշգամբը, ինձ բավական միջոց չէր նկատում և երբ հանկարծ ուշքի էր գալիս` նետի պես ծլկվում էր մոտիցս…
Արդյոք գիտե՞ր նա, որ ինքը ղողանջուն անտառների ազատ երեխան է եղել, որ մայրը այնտեղ է կաթ տվել իրեն, որ այնտեղ է իր հայրը եղջյուրները խփել կաղնիներին: Արդյոք, գիտե՞ր, որ այդ խուլ շառաչը անուշ-անուշ օրորել է իրեն առաջին անգամ, և ո՞վ գիտե, գուցե, երազներ է բերել իրեն, սիրուն երազներ…
Խե՜ղճ եղնիկ… Կարոտ` իր սիրած գուրգուրող անտառներից և զանգակ աղբյուրներից, իր խարտյաշ մորից և շնկշնկան հովերի հետ վազող ընկերներից` հիմա տանջվում, տառապում է մեզ մոտ, մտածում էի ես: Եվ այնպես սրտանց ցավակցում էի նրան… Չէ՞ որ նա էլ մեզ պես մտածող և զգայուն հոգի ունի:
Ես շատ էի հարգում նրան, խնդրեմ չծիծաղես վրաս, այո՛, այնքան, որ երբ նա բարձրանում էր պատշգամբը, հեռացնում էի երեխաներիս, և թողնում էինք նրան մենակ իր ապրումների հետ…
Երբ գրկում էի նրան, այդ նազելի էակին, և նայում էի լեռնային աղբյուրների նման վճիտ աչուկների մեջ` տեսնում էի այնտեղ մի թախծալի, երազուն կարոտ…
Մի գիշեր,- մի քամի գիշեր էր,- սարերից անսանձ փչում էր քամին, դուռն ու պատուհանները ծեծում ու ծեծկում: Պարզ լսվում էր, որ այնտեղ, անտառում, դարավոր կաղնիներն ու վայրի ընկուզենիները ճակատում էին հողմի դեմ` աղմկում և գոռում: Եվ քամին բերում էր անընդհատ անտառի այդ լիակուրծք խշշոցն ու մռունչը, ու թվում էր թե` հենց մեր դռան առջև է աղմկահույզ, հողմածեծ անտառը:
Երեխաներս վախից կուչ էին եկել. մինչդեռ եղնիկը դողում էր մի խենթ սարսուռով: Աչքերը կայծակին էին տալիս: Անթարթ, ամբողջովին լսելիք դառած` ականջ էր դնում նա անտառի հուժկու շառաչին, որ խոսում էր նրա հետ մայրենի լեզվով:
Անտառը կանչում է նրան, ընկերների ազատ վազքն է տեսնում նա մթին թավուտների մացառուտ ժայռերն ի վեր,- մտածում էի ես:
Մի փոքր հետո ավելի սաստկացավ քամին` փոթորիկ դառնալու չափ. մեկ էլ աղմուկով բացվեցին լուսամուտի փեղկերը, և մի ուժգին շառաչ միանգամից ներս խուժեց: Եղնիկը հանկարծակի մի ոստյունով ցատկեց լուսամուտի գոգը` աչքերը սուզելով շառաչուն խավարի մեջ: Ես իսկույն վրա վազեցի բռնելու նրան, սակայն նա մի ակնթարթի մեջ թռավ լուսամուտից պարտեզը և ծածկվեց խավարների մեջ…
Դե՛հ, հիմա՛ գնա ու գտիր նրան իր հայրենի անծայր անտառներում…»:

Առաջադրանքներ

1. Ընթերցի՛ր պատմվածքը, դուրս գրի՛ր անծանոթ բառերն ու արտահայտությունները և  բառարանի օգնությամբ բացատրի՛ր:

անտառուտ – անտառապատ տեղ

մակաղել ֊ ոչխարներին ստվերոտ տեղ հավաքել՝ հանգստի և շոգից պատսպարվելու համար։

խարտյաշ ֊ ոսկեգույն դեղին

ոսկեգեղմ ֊ Հին հունական դիցաբանության մեջ՝ ոչխարի ոսկե մորթի:
խորունկ ֊ խոր

ջինջ ֊ պարզ, մաքուր

երկայն ֊ երկար

ուշագրավ ֊ ուշադրություն գրավող,

լռիկ ֊ բոլորովին լուռ, ձայն ու ծպտուն չհանող, առանց ձայն ու ծպուտի

խորասույզ ֊ մտքերի մեջ սուզված

անդուլ ֊ դադար չունեցող, անդադար

շառաչ ֊ աղմկալից ձայն, դղրդոց, թնդյուն

ղողանջ ֊ մետաղյա կամ ապակյա առարկայի թրթռուն ձայն՝ հնչյուն

գուրգուրել ֊ սեր և հոգատարություն ցուցաբերել, խնամել, սիրել, շոյել

շնկշնկալ ֊ մեղմ ձայն հանելով փչել (քամու՝ զեփյուռի մասին)
վճիտ ֊ պարզ, մաքուր

թախծալի ֊ շատ տխուր

անզուսպ ֊ անզսպելի, կատաղի

հողմ ֊ ուժեղ քամի

լիակուրծք ֊ կրծքի ամբողջ ուժով՝ տարողությամբ, լիաթոք

աղմկահույզ ֊ աղմուկ հարուցող, հուզմունք՝ շփոթ առաջացնող

հողմածեծ ֊ հողմից ծեծված

սարսուռ ֊ հուզմունքից առաջացող մարմնի դող, դողդողանք

թավուտ ֊ խիտ թփերով պատված տեղ, տերևախիտ

մացարուտ ֊ անտառախիտ

ոստյուն ֊ ցատկ, թռիչք, ցատկոց

2. Առանձնացրո՛ւ  եղնիկին նկարագրող և բնութագրող հատվածները

Այդ մի մատաղ ու խարտյաշ եղնիկ էր, խորունկ, սև ու ջինջ աչքերով, որ ծածկվում էին երկայն, նուրբ թարթիչների տակ:

3.Դուրս գրի՛ր համեմատություններն ու փոխաբերությունները և բացատրի՛ր դրանք:

հեքիաթական վերջալույս

վառվռուն սարեր

մակաղած հոտերի նման մեղմորեն հանգչում էին ոսկեգեղմ անտառները

խորունկ, սև ու ջինջ աչքերով ֊

անտառներով փաթաթված սարերին

ականջները լարած ֊ մեծ ուշադրությամբ լսել

և երբ հանկարծ ուշքի էր գալիս` նետի պես ծլկվում էր

խուլ շառաչը

շառաչը անուշ-անուշ օրորել է իրեն առաջին անգամ, և ո՞վ գիտե, գուցե, երազներ է բերել իրեն

ղողանջուն անտառներ

անտառների ազատ երեխան է

գուրգուրող անտառներ

զանգակ աղբյուրներ

շնկշնկան հովեր

թախծալի, երազուն կարոտ…

անսանձ քամի

4. Ընթերցի՛ր պատմվածքի՝ քեզ ամենից շատ դուր եկած հատվածը և հիմնավորի՛ր ընտրությունդ:

Եղնիկը թեև այնպես ընտելացել էր մեզ, սովորել էր մեր տանն ու դռանը, բայց մեկ-մեկ մեզնից թաքուն բարձրանում էր այս պատշգամբը և ուշագրավ, լռիկ նայում էր հեռու` անտառներով փաթաթված սարերին. ականջները լարած խորասույզ լսում էր անտառների խուլ ու անդուլ շառաչը, որ երբեմն ուժեղանում էր, երբեմն բարականում` նայելով հովերի թափին:

5. Մեկնաբանի՛ր ընդգծված հատվածները:

Ես շատ էի հարգում նրան, խնդրեմ չծիծաղես վրաս, այո՛, այնքան, որ երբ նա բարձրանում էր պատշգամբը, հեռացնում էի երեխաներիս, և թողնում էինք նրան մենակ իր ապրումների հետ…

Հեղինակի ընկերը այստեղ խոսում է այն մասին, որ ինքը հասկանում էր այն, որ եղնիկը նույնպես մարդու պես կարող էր կարոտել իր ծննդավայրը;

Անթարթ, ամբողջովին լսելիք դառած` ականջ էր դնում նա անտառի հուժկու շառաչին, որ խոսում էր նրա հետ մայրենի լեզվով:

Եղնիկը ուշադիր լսում էր անտառից եկող բարձր ձայները, որոնք իր համար շատ ծանոթ էին, քանի որ իր հարազատ անտառից էին գալիս։