Ավանդույթ — Եթե փորձենք բառացի բացատրել ավանդույթ բառը, ապա շատ հեռու գնալ հարկավոր չի լինի, կարող ենք հենց մեր ընտանիքներում գտնել այդ բառի իմաստն ու նշանակությունը, օրինակ յուրաքանչյուրի ընտանիքում գույություն ունեն և ընդունված են ազգային սովորություններից բացի, նաև իրենց ընտանիքին հատուկ, միայն իրենց ընտանիքում ընդունված ավանդույթը, որը փոխանցվել է պապերից, օրինակ՝ միասին ընթրելը, միասին որևէ բան անելը, որը միայն ձեր ընտանիքին է հատուկ և այլն…:
Հայերը, լինելով աշխարհի հնագույն ժողովուրդներից մեկը, չէին կարող չունենալ ավանդույթներ, որոնք փոխանցվելով դարեդար, եկել հասել են մինչև մեր օրերը:
Հարսանիք
Նկարում պատկերված է հին հայկական գյուղական հարսանիք, շատ մարզերում, օրինակ Կոտայքի մարզում, հարսանիքի ժամանակ տարածված է մոմերուվ շուրջպարը:
Հարսանիքը հայերի համար մեծ տոնախմբություն է: Այն ենթադրում է նշանադրությունն ու հետո հարսանեկան արարողությունը: Այսօր այլևս տարածված չէ հարսանիքը “7 օր, 7 գիշեր” տոնելու ավանդույթը, ինչպես դա անում էին նախկինում (ողջ գյուղով): Հյուրեր հայկական հարսանիքների ժամանակ շատ են լինում: Վկա է լինում հարսի կամ փեսայի ընտանիքի կողմից ամենահարգված ու սիրված ընտանեկան զույգը: Քավորի դերը տալիս են այն ընտանիքին, որը կարող է օրինակ ծառայել, թե ինչպիսին պետք է լինի նորապսակների ընտանիքը: Հարսի և փեսայի բարեկամներն ու հյուրերը նորապսակներին նվիրում են զարդեր, կենցաղային իրեր, գումար: Ի դեպ, նվերների մատուցումն առանձին կարգով է արվում: Հարսանիքն ուղեկցվում է զանազան հետաքրքրաշարժ արարողություններով: Հարսին եկեղեցի է ուղեկցում կնքահայրը: Հարսանիքի ժամանակ հարսի գիրկը երեխա են տալիս:
Երեխայի ծնունդը
Ավանդաբար հայ ընտանիքներում շատ երեխաներ են մեծանում: Հնում, եկեղեցական տոների ընթացքում, այն տան դիմաց, որտեղ երեխա է ծնվել, պարտադիր երաժշտություն է հնչել, իսկ տունը զարդարել են կանաչ ճյուղերով, դա տոհմի շարունակման խորհրդանիշն է եղել: Ծնվելու պահից մինչև 40 օր, բացի մոտիկ բարեկամներից, երեխային ոչ մեկին ցույց չեն տվել: Այս սովորությունը դեռ պահպանում են շատ հայ ընտանիքներ: Յուրաքանչյուր ուրախալի իրադարձության ժամանակ տոնակատարության հիմնական “մեղավորը” ձեռքը դնում է իր ընկերների ու բարեկամների գլխին, ասելով`“Տարոսը քեզ”, ինչը իր այդ պահի երջանկությունն զգալու մաղթանք է:
Հյուրընկալություն
Հյուրն Աստծունն է, այսպիսի առած ունեն հայերը, կապված հյուրի և հյուրընկալության հետ:
Հայ ժողովրդի հյուրընկալության մասին ողջ աշխարհը գիտի: Ուրախության ու երջանկության բոլոր առիթների դեպքում“սեղան են գցում” այնտեղ, ուր կան մոտ ու հարազատ մարդիկ`տանը, աշխատավայրում և այլն: Հայերն անկեղծորեն հավատում են` ինչքան ճոխ սեղան գցես, այնքան կավելանան ուրախանալու առիթները:
Ազգային ավանդական տոները
Եվրոպական Վալենտինի տոնից առաջ Հայաստանում նշվում է Սուրբ Սարգսի օրը` սիրահարների տոնը: Այդ օրը չամուսնացած բոլոր աղջիկները քնելուց առաջ “աղի բլիթ” են ուտում ու հավատում, որ երազում իրենց ջուր կբերի ապագա ընտրյալը:
Ձմեռվա վերջին նշվում է “Տրնդեզը”
Այս տոնը եկել է դեռ հեթանոսական ժամանակներից: Եկեղեցու հենց բակում մեծ խարույկ են վառում ու նորապսակները ցատկում են դրա վրայով, որպեսզի մաքրվեն չարից, դժբախտություններից, մեծամտությունից և այլն: Եվ այդ օրվա հետ Հայոց աշխարհի վրա գարուն է իջնում: Տեառնընդառաջ բառը բացատրվում է այսպես՝ տիրոջն ընդառաջ:
“Ծաղկազարդի” կամ “Ծառզարդարի” տոնը նույնպես գարնան գալստին է նվիրված: Այդ օրը մարդիկ եկեղեցի են մտնում ուռենու ճյուղերով, օրհնվելուց հետո երեխաների ու երիտասարդների գլխին այդ ճյուղերից պատրաստված պսակ են դնում:
Ամռանը`օգոստոսի սկզբին, երբ անտանելի շոգ է լինում և դաշտերը չորանում են ջրի պակասից, գալիս է “Ջրի” փրկարար տոնը`“Վարդավառը”: Այս տոնը եկել է դեռ հեթանոսական ժամանակներից: Հայաստանի բոլոր բնակավայրերում մարդիկ իրար վրա ջուր են լցնում:
Գինեգործության և կոնյակագործության ավանդույթը
Յուրաքանչյուր հայ գիտի, որ Նոյ Նահապետը, ոտք դնելով այս հողի վրա, այստեղ աճեցրեց առաջին խաղողի ողկույզը: Այդպիսով հիմք դրվեց հայկական ավանդական գինեգործության ավանդույթին: Հետազոտությունները փաստում են, որ այստեղ գինի են պատրաստել դեռևս մ.թ.ա. 10-11-րդ դարերում: Հին ժամանակներից հայերը կարողացել են լավ գինի պատրաստել, այդ հմտությունը, որը ձեռք է բերվել դեռ հին Ուրարտական պետության գոյության դարաշրջանում, հարյուրամյակներ անց պահպանված է:
աղբյուր՝ hy.wikipedia.org
Պատասխանի հետևյալ հարցերին՝
- Այս տոն-ավանդույթներից որի՞ն ես մասնակցել: Ես մասնակցել եմ հարսանիքների, Ծաղկազարդին, Տրնդեզի և Վարդավառի տոն֊ավանդություններին և տարբեր հյուրընկալություններին։
- Էլ ՞ինչ հետաքրքիր ավանդույթ գիտես։ Այլ հետաքրքիր ավանդույթներն են՝ Բարեկենդանը, Համբարձման տոնը, Սուրբ Զատիկը, Սուրբ Ծնունդը, Ամանորը, մեր կրթահամալիրում տոնվող Հարիսայի և Թթուդրիքի ծեսերը և Ճրագալույցի ավանդույթը, որը տոնվում է Սուրբ Զատիկի և Սուրբ ծննդյան նախորդ օրերին։ Ճրագալույցը տոնելու մեր ընտանեկան ավանդույթի մասին նյութը հավելյալ կտեղադրեմ իմ բլոգում։ Ընկեր Սեդայի բլոգից գտել եմ այս հղումը, որտեղ տեղադված տեսանյութերը հայկական և այլ երկրների հին ավանդույթների մասին շատ եմ հավանել և ուզում եմ տեղադրել այստեղ, որպեսզի իմ դասընկերներն էլ նայեն՝
- Պաս-տեսաֆիլմի հեղինակ՝ Աննա Երիցյան
- Ծաղկազարդ-տեսաֆիլմի հեղինակ՝ Մարինե Ոսկանյան
- Սուրբ Զատիկ կամ Սուրբ Հարություն -տեսաֆիլմի հեղինակ՝ Հասմիկ Մաթևոսյան
- Ավագ շաբաթ՝ ըստ օրերի, ասիկներ -տեսաֆիլմի հեղինակ՝ Մարինե Մկրտչյան
- Զատկական խաղեր, ձվախաղեր-տեսաֆիլմի հեղինակ՝ Տաթև Մանվելյան
- Զատկական ծիսական խոհանոց- տեսաֆիլմի հեղինակ՝ Ջուլի Ղազարյան
- Զատիկը՝ այլ երկրներում-տեսաֆիլմի հեղինակ՝ Լուիզա Քեշիշյան
- Ուտիս Տատ- Ակլատիզ Պապ-Զատկածառ-տեսաֆիլմի հեղինակ՝ Սեդա Թևանյան
- Զատկական երգեր, պարեր- տեսաֆիմի հեղինակ՝ Հայարփի Անանյան
ՌՈՒԲԵՆ ՇԱՀՎԵՐԴՅԱՆ 